Persepolis – biografia Iranki Marjane Satrapi

5 marca 2021 0 przez Monika Kilijańska

Gdyby był kiedykolwiek idealny czas na przeczytanie Persepolis, byłby to teraz. Ta wielokrotnie nagradzana powieść graficzna Marjane „Marji” Satrapi, opublikowana po raz pierwszy w 2000 r., Opowiada historię autorki dorastania w Iranie po islamskiej rewolucji z 1979 r. oraz jej późniejsze doświadczenia z życia w Europie. Czemu uważam, że powinniśmy ją czytać teraz? Wystarczy zobaczyć co się dzieje na Polskich ulicach, jak kobiety walczą o swoje prawa!

Bohaterowie

Poznajemy Marjane kiedy zaczyna chodzić do irańskiej szkoły. To niezwykle inteligentna i wygadana dziewczynka. Tak jak inne koleżanki chodzi do szkoły, jednak przyszło jej żyć w czasach, kiedy Iranem wstrząsała rewolucja i obecnie szkoła jest segregowana płciowo. Do tego musi nosić zasłonę na włosy. Coraz mniej jej też wolno, w odróżnieniu od kolegów. To nie podoba się dość butnej dziewczynce. Jak na dziecko potrafi walczyć o swoje, jednak z czasem jest jej coraz gorzej. Dojrzewa, dorasta. Zmienia się jej cały świat, zmienia się i ona. Poddaje się? Częściowo tak, wpadając w szpony narkotyków i liczne kłopoty. Na szczęście w Iranie zawsze czeka na nią rodzina…

Fabuła

Iran pogrąża się. Najpierw w rewolucji, potem w wojnie. Demonstracje są brutalnie pacyfikowane, dysydenci uwięzieni, torturowani i zabijani, wiele normalnych zachowań uważa się za zabronione. Ot, choćby organizowanie imprez. Monarchia nie była wesoła, ale świat po rewolucji jest jeszcze gorszy.

Marjane podskórnie czuje, że nie jest to normalne i buntuje się. Jej rodzina obawia się o jej życie. W rezultacie rodzice wyłają ją do Austrii w trudnym wieku, gdyż ma dopiero 14 lat. Austria oferuje jej swobodę ale i szok kulturowy. Jeśli dodać do tego właściwie opuszczenie przez opiekunów, mamy przepis na problem. Dla Marjane będzie to narkotyzowanie się i bezdomność. Czy powrót do irańskiej rzeczywistości będzie kubłem wody otrzeźwiającym dziewczynę czy może tylko katalizatorem zmian i kolejnej ucieczki od reżimu?

Persepolis oferuje rzadki wgląd w życie w teokracji oczami młodej kobiety. Opresyjna i często absurdalna natura systemu rządzonego przez surowe prawo islamskie ujawnia się w kluczowych pamiętnych incydentach: na przykład uczniowie zmuszeni do bicia się w piersi na cześć „męczenników” wojny oraz studenci sztuki, którzy muszą nauczyć się proporcji ciała na… zasłoniętej modelce.

Ale Persepolis to w równym stopniu opowieść o zwykłej dziewczynie dorastającej w niezwykłych okolicznościach, co o ucisku politycznym. Bo zawsze w tym wszystkim jest człowiek, ze swoimi zwyczajnymi problemami jak choćby dorastanie. Widzimy tu nie młodą Irankę, a dziewczynę z sąsiedztwa. Rezultatem jest całkowicie szczery portret osoby, która sprowadza sytuację w Iranie do możliwego do zrozumienia, ludzkiego poziomu.

Ciekawostka

Na podstawie tego ponad 300-stronicowego komiksu powstał w 2007 roku film animowany. Ze względu jednak na ograniczony czas produkcji wiele wątków,zwłaszcza tych z życia dorosłej Satrapi, zostało wyciętych. Przez to film na tle komiksu wydaje się być grzeczniejszy. Więcej w nim symboliki, mniej brutalnych scen. Pominięto także sporo fabuły dotyczącej zachodnich obyczajów związanych z seksualnością. Mimo to MPAA przyznało Persepolis ocenę PG-13, czyli jest to animacja dla dojrzalszego widza, bo są tu sceny i egzekucji, i wojny, bohaterka używa przekleństw, są wzmianki o seksie i narkotykach. Spora część filmu obywa się natomiast bez narracji i dialogów, opowiadając historię samym obrazem. To raczej humorystycznie-refleksyjna animowana historia. Oczywiście z powodu pokazania Iranu w złym świetle irański rząd wysłał do ambasady francuskiej w Teheranie list wyrażający sprzeciw wobec filmu.

Kreska

Historia opowiedziana jest za pomocą surowego czarno-białego rysunku. Podziwiam jej umiejętność przedstawiania tylko istotnych i interesujących wydarzeń z jej życia i Iranu oraz łączenia ich w jedną solidną, płynną historię. Satrapi rysuje bardzo proste obrazy, które w jakiś sposób oddają właśnie większą głębię emocji niż gdyby były niesamowicie uszczegółowione. To obrazki dziecka, taki właśnie świat widzi. Kontrasty między światłem a ciemnością były widoczne i bardzo skuteczne w podświadomym przekazywaniu wiadomości. Sporo tu także symbolicznych kadrów.

Podsumowanie

Dzięki młodemu bohaterowi, przyjaznym ilustracjom i bardzo czytelnemu scenariuszowi Persepolis jest szczególnie dobrą lekturą zarówno dla nastolatków, jak i dla dorosłych. Wraz z niedawnymi protestami w Iranie, które wzbudziły międzynarodowe zainteresowanie tym krajem, oraz wraz z wkroczeniem islamistycznej ideologii na życie w zachodnich demokracjach, Persepolis dostarcza bardzo potrzebnego kontekstu i komentarza do polityki Iranu i reżimów teokratycznych. Podobnie jak Maus także Persepolis jest doskonałym przykładem, że komiks może opowiadać o treściach dużo ambitniejszych niż zwykło się uznawać.

Zobacz także inny komiks o kraju arabskim: Arab Przyszłości tom 1, Arab Przyszłości tom 2.

Na szybko:

Humorystyczne i zapadające w pamięć wspomnienia młodej dziewczyny z Iranu. Persepolis to absolutnie niesamowita książka, pełna szczęścia, smutku i chwil dzieciństwa w świecie, w którym wszystkie dzieci są zmuszone do dorosłości. Komiks z uproszczonymi, ale oszałamiającymi obrazami.